Interview: licht en de relatie met licht

6 maart 2023

Welke je relatie heb je met licht en donker?
Ik ben gefascineerd door licht; de weerspiegelingen, weerkaatsingen en het spel van donker en licht. In Zeeland heb je geweldig mooie plekken en kan het ook goed donker zijn. Ik denk dat ik het daarom een interessant onderwerp vind. Wanneer vrienden naar Zeeland komen in de winter en na het Haringvliet over de N58 naar Schouwen rijden vinden ze het al gauw erg donker. Je hebt inderdaad weinig licht vanuit de omgeving en de weg is op veel plaatsen niet verlicht. Ik vind het wel prima eigenlijk. 

Welke rol speelt verlichting in de omgeving?
Licht speelt een belangrijke rol omdat het heel veel doet met je zicht. Een groot deel van je brein wordt natuurlijk gebruikt om alles wat je ziet te verwerken. Het zorgt voor goed zicht, contrasten, maar ook echt voor die beleving. Het zorgt ervoor dat een ruimte een heel fijn gevoel geeft maar het kan ook het omgekeerde effect hebben dat het helemaal geen prettig gevoel geeft maar heel unheimisch. Pas als de verlichting niet klopt, dan valt het vaak op. En licht speelt daar een belangrijkere rol in dan veel andere zaken. Want je kan nog zo’n mooie omgeving hebben maar als het licht er niet is of het licht slecht is dan komt de omgeving niet tot z’n recht. 

Hoe zit het met kleuren? Ik zag laatst een bedrijventerrein waar alle gevels alleen werden aangelicht door rode lichtstrippen.
Kleuren zijn heel interessant. Elke golflengte heeft een bepaalde kleur. Bijvoorbeeld groen en geel licht is 550nm (nanometer). Daar is je oog het gevoeligst voor en dit zie je het makkelijkst. Daar heb je in verhouding dus minder energie voor nodig. Rood daarentegen is wat moeilijker om te zien, daar heb je in verhouding ook meer energie voor nodig.  Je kan met lichtkleur van alles stimuleren of juist ontmoedigen, zoals je biologische klok. Blauw licht is niet goed ’s avonds. Als je dat ziet maak je dopamine aan en daar wordt je alert van. Met rood licht kan je er wel weer voor zorgen dat je rustig wordt en dat je in een avond-stand komt. En warm geel licht is voor ouderen weer lastiger. Omdat je zicht met de jaren vanzelf wat geler wordt, hebben ouderen dus meer ‘koud’ licht nodig om alles met goed contrast te zien en blijven ze actiever overdag.  

Als je kijkt naar de lamp als object, zie je steeds vaker dat buitenlampen licht naar beneden maar ook naar boven uitstralen. Wat vind je daarvan?
Ja, er zijn armaturen waarbij het licht naar boven schijnt. Die zijn eigenlijk niet zo goed omdat het licht dat naar boven schijnt oneindig de ruimte in gaat en daar krijg je dus ook lichtvervuiling van. Dus het beste zou zijn als je buitenverlichting hebt die naar beneden schijnt, of tegen een object (licht moet ergens tegen weerkaatsen). En mocht je nou een lampje hebben dat wel naar boven schijnt, dim het dan als er niemand is of laat het alleen aangaan als je het tuinpad oploopt. Alleen waar het zicht nodig is. 

Merk je dat er in je werk meer aandacht is voor verlichting in het algemeen?
Ja, maar niet zozeer op wat verlichting doet qua sfeer, daar zijn we met z’n allen nog niet zo bewust mee bezig. Maar je merkt wel al dat er meer human centric lightning is, dus dat het mee gaat met je dagritme. ’s Morgens wil je graag wat actiever zijn en aan het eind van de dag wil je dat je weer een beetje tot rust komt. Die verlichting meet de tijd en door middel van sensoren ook de licht intensiteit in het kantoor. Daarmee bepaalt het de sterkte en de kleur van het licht in de kantoorruimte. Dat is nu echt wel een trend die je steeds meer ziet. Zo kan er op licht bespaard worden omdat via een automatische aanpassing de licht intensiteit binnen in een kantoor mee verandert met het licht buiten. Is er veel daglicht, dan kan de verlichting binnen gedimd worden, wat minder energie kost en natuurlijker is. 

Hoe zou de toekomt eruit zien, met alle nieuwe ontwikkelingen? 
Dat is een interessante vraag. Ik denk in ieder geval beter dan nu. Vroeger zaten mensen natuurlijk 90% van de tijd buiten, je had eigenlijk geen licht, je had alleen een kaars of een olielampje. Nu zitten mensen nog maar 10% van hun tijd buiten en de tijd die je binnen zit is bijna altijd verlicht door kunstmatige verlichting. Ik denk dat we dan weer een beetje teruggaan naar hoe het zou moeten zijn en dat je het dan ook weer meer gaat waarderen wanneer het dag of avond is. Ik zie het zelf wel als een positieve ontwikkeling. Maar ik denk niet dat die ontwikkeling heel snel gaat.

Nee, waarom niet?
Nou, je ziet het nu bij lichtvervuiling. Heel veel steden hebben te maken met lichtvervuiling maar het is geen agendapunt bij de meeste gemeenten of bedrijven, voor zover ik weet. Heel veel mensen zijn er zich nog niet van bewust. 

Ook zie ik vooral grote digitale reclameschermen die dag en nacht aan staan. Deze schermen worden weliswaar door led-lampen verlicht maar kan het ook anders? Wat denk jij?
Ah ja, mensen denken van oh het is led, dan maakt dat niet uit. Dat is vaak al de eerste fout. Het hangt er van af hoe deze verlichte reclameborden zijn afgesteld. Bij daglicht hebben ze een veel grotere verlichtingssterkte nodig dan in de nacht. Als de borden afgesteld zijn op daglicht dan brandt het in de nacht veel te fel. En bovendien, wie loopt of rijdt daar in de nacht om deze te zien? Is het dan wel nodig? Dat zijn dingen die je je kan afvragen. Er kan ook gekozen worden om er een timer op te zetten, of het in te stellen op basis van GPS en sensoren zodat het licht zich automatisch aanpast aan de omgeving.  

Welke tip heb je voor ons? 
Eigenlijk wil je die extra controle hebben. Net zo als een slimme thermostaat, die mensen ondertussen hebben, kan je dat ook met verlichting doen. Je zet je thermostaat ook niet op 20 graden als je er een hele dag niet bent. Je verlichting kan je natuurlijk handmatig uitzetten of terug dimmen, maar het liefst wil je dat dat automatisch gebeurt. Daar heb je weer verschillende systemen voor die je via je app kan instellen. Maar het begint met het uitvoeren van een stukje controle en ook het bewust zijn.

Tags: